CPA - SMMM Olmak Arasındaki Farklar

İktisadi ve idari bilimlerden mezun olan bir çok insanın planında mali müşavir olmak vardır. Talebin fazla olması, özellikle staj koşullarının ve sınav kapsamlarının artırılması gibi önlemlerini beraber getirdiği izlenimi edindiğimi söyleyebilirim. Benim kariyer planlarımdan biri de Birleşik Devletler’de yapılan CPA (mali müşavir) sınavlarından başarılı olmak olduğundan dolayı Birleşik Devletler’de mali müşavir olma koşullarını da doğal olarak inceledim ve Türkiye'deki uygulamalar ile Birleşik Devletler'deki uygulamaların bir karşılaştırmasını yapmak istedim. 

Mali müşavirlik lisans başvuru aşamasında Birleşik Devletler ile ülkemiz arasındaki en belirgin fark, lisans alımına başvuru koşullarının olduğu rahatlıkla görülebilir. Sınava ve lisans alımlarına başvuru koşulları her eyalette farklılık göstermekle birlikte, lisans alımı ile ilgili uygulamaların ortak noktası adaylardan muhasebe, işletme ve vergi ders kredilerinin tamamlama şartlarını beklemeleridir. Örneğin; Californiya Eyaleti’nde lisans alabilmeniz için 24 akademik birim muhasebe branşı (muhasebe, raporlama, vergi, vb), 24 akademik birim ise işletme branşı (finans, yönetim, istatistik, vb.) dersleri almanız gerekmekte.  Lisans alınması için sizden belli programlardan mezuniyet şartı aramak yerine tamamlamanız gereken krediler belirtilir. Bu açıdan bakıldığında ülkemizdeki uygulamaya göre daha yerinde olduğunu düşünmekteyim. Nitekim, uluslararası ilişkiler ve hukuk mezunları bile, hiç muhasebe dersleri görmeden staja giriş sınavları dahil olmak üzere tüm mali müşavirlik sınavlarına girebilmektedirler. Yine benzer şekilde, farklı fakültelerden diplomaları olan kişiler de işletme bilim dallarında yüksek lisans yaparak mali müşavirlik sınavlarına girebilmektedirler.

Burada üzerinde durmak istediğim diğer bir konu, bu şartların sınava giriş koşulları değil, lisans alma koşulu olduğudur. Yani siz bu şartları sağlamadan da sınava başvurabilirsiniz, fakat bu kredileri tamamlamadan lisansı alamazsınız. Ülkemizde, TESMER ‘in uygulamış olduğu zorunlu stajyer eğitimi yerine bu tür bir kredi kriterinin getirilmesinin yerinde olacağını düşünmekteyim. Burada herhangi bir mağduriyete sebep olmamak için bu şartların sağlanması süresine mali müşavirlik stajının da dahil olması isabetli bir uygulama olurdu. Yani bu kredilerin eksik olması yeterlilik sınavlarına başvurmaya bir engel olmayacak ama bu krediler tamamlanmadan SMMM belgesi verilmeyecek. Staja giriş sınavına gelince, bu sınav tamamen kalkmalı zaten. 

İki ülkedeki uygulama farklarından biri de mesleki deneyim sürecidir. Bilindiği üzere, ülkemizde önce staja giriş sınavına girmeniz, daha sonra ise 3 yıllık bir stajı tamamlamanız ve en sonunda ise yeterlilik sınavlarından başarılı olmanız gerekmektedir. Birleşik Devletler’de mali müşavir olma sıralı olmayan iki aşamadır: Şartları sağlamak (sınav şartı değil, lisansı alma şartı) ve sınavdan başarılı olmak. Yukarıda bahsettiğim akademik şartlardan sonraki en belirgin şart deneyim süresidir. Aynı şekilde bu şart da eyaletler arasında farklı olabilmektedir. Californiya Eyaleti’nde bu süre 2 senedir. Burada yanlış bilgi vermemek amacıyla bir açıklama yapmalıyım. Mali müşavir olma şartları eyalet içerisinde bile birkaç yönteme ayrılmış olabilir. New York ve Californiya Eyaletlerinde bu şekildedir. Örneğin, bazı durumlarda 2 yıllık deneyim süresi şartı 1 seneye indirilebiliyor. Bu süre, sınavdan önce, sınavın alınması aşamasında ya da sınavdan sonra tamamlanabilir. Benim fikrime göre, staja giriş sınavlarının kalkmalı ve aynı şekilde deneyim süresi şartının iki sınav dönemi arasında sıkıştırılması gibi meslek adaylarına gereksiz zaman kaybına yol açan uygulama da son bulmalıdır. Staja başlama sınavından önce ve sonrasında ne gibi bir mesleki deneyim farkı olabilir ki? Staj kavramı kalkmalı, bunun yerini mesleki deneyim süresi almalıdır. Tabi bunun meslek kuruluşları için bir de ekonomik boyutu vardır ki, buna ne kadar tahammül edebilirler, orası ayrı bir durum.