Macaristan'da Bir Türk Şehitliği - Yurtdışındaki Şehitliklerimizden Sadece Biri

Avusturya'da, özellikle de Viyana'da yaşayınca Macaristan'ın Budapeşte şehrini ziyaret etmek oldukça kolay; tren veya otobüs yolculuğuyla sadece birkaç saatlik bir yolculuk. Viyana' daki yakın bir Türk arkadaşımla günü birlik bir Budapeşte ziyareti planladık. Her ne kadar zamanımız kısıtlı olsa da, oradaki Türk şehitliğini ziyaret etmeden dönmek istemedik. Bu yazımın amacı Budapeşte izlenimlerim değil, özellikle şehitlikle ilgili olacak.

Şansımıza, denk geldiğimiz Türk turist rehbere oraya nasıl gidebileceğimizi sorduk. Nereden, hangi tramvaya bindiğimizi tam hatırlamıyorum ama şehrin merkezi sayılabilecek bir yerden tek bir tramvay yolculuğu ile oraya gidebiliyorsunuz. Fakat, biraz zaman alıyor, nitekim şehrin merkezinden uzaklaştığınızı fark ediyorsunuz. 

Bize söylenen durakta indikten sonra etrafımıza baktığımızda şehitliğe benzeyebilecek bir yer göremedik ve bir yaşlı kadına sormak zorunda kaldık. Şehitlik, büyük bir mezarlığın belli bir bölümünde. Bu mezarlık oldukça büyük, mezarlığa girerken görevlilere şehitliğe nasıl gidebileceğinizi muhakkak sorun. Ayrıca, başka milletlerin anıtları da var burada.

Arkadaşımla birlikte Türk bayrağını görünce anlıyoruz Türk şehitliğine geldiğimizi. Her ikimiz de tahmin ettiğimizden daha fazla etkilenmiştik, ki hatta bir müddet sessizce oturduk. Daha önce de, bir tatil dönüşü yolumu Çanakkale'ye denk getirmiş ve oradaki şehitliğe de gitmiştim. Ama burada insanı etkileyen diğer bir duygu, onların burada, bizlerden çok uzaklarda, bizlerin ziyaretlerinden yoksun olarak yatıyor olmalarıydı.

Birçok yere seyahat ettim, birçok ülkeden kalıcı dostluklarım oldu. Hiçbir milletin hiçbir millete üstünlüğü olmadığına inanan birisiyim. Dünyanın neresinde yaşanırsa yaşansın, savaşlar, felaketler ve kahramanlıklar beni etkiler. İnsanın dini ve dili vardır ama insanlığın gerçekten kriteri yoktur. Böyle de düşünsem, sonuçta orada yatan insanların kendi milletimin mensupları olması bana başka bir yoğun duyguyu yaşattı diyebilirim.

Resimde de gördüğünüz gibi, ülkemizin ve Macaristan'ın bayrakları yan yana dalgalanıyor. Şehitliğin adı Galiçya Şehitliği. 1926 yılında inşa edilen bu şehitlikte, Galiçya Cephesi'ndeki bir kolordunun vermiş olduğu 1050'nin üzerindeki şehitten Budapeşte civarında bulunan ve buraya nakledilen 512 şehit yatmakta. 

Bildiğiniz üzere, millet olarak 1. Dünya Savaşı' nda büyük acılar yaşadık. Birçok cephede, coğrafyada savaşmak zorunda kaldık ve aslında sadece bu savaşta değil, bunun öncesinde (Balkan Savaşları) ve sonrası (Kurtuluş Savaşı) da aynı şekilde milletimiz için zor geçen dönemlerdi. Nihayetinde, cumhuriyetimizi ve bağımsızlığımızı kazandıktan sonra ne yazık ki arkamızda bıraktıklarımızı çok çabuk unuttuk. Zamanla daha fazla duyarsız oluyoruz ve bugün dedelerimiz kadar duyarlı olmadığımızı sanırım kimse inkar edemez. Çocuklarımız da bizlerden daha duyarsız olacaklar.

Bu deneyiminden sonra, yabancı ülkelerdeki şehitliklerimiz ile ilgili bir şeyler okumak istedim ve tarihe oldukça düşkün olmama rağmen kendimin de bazı şeyleri kaçırdığımı fark ettim dürüst olmak gerekirse. Biraz sonra sizlere vereceğim bilgileri muhtemelen ilk kez okuyacaksınız.

Yurt dışında toplam 33 ülkede tam 78 şehitliğimiz var. Bu şehitliklerin büyük bir kısmı 1. Dünya Savaşı ve sonrasında şehit olan askerlerimizin evi. Bir kısmı komutanların anıt şeklindeki şehitlikleri, kimisi de yüzlerce hatta binlerce insanımızın yattığı şehitlikler. Bu şehitlerimizin bir kısmı çarpışmalarda  bir kısmı ise esirlik dönemlerinde yaşadıkları  hastalıklardan dolayı hayata gözlerini yummuşlar. 

Şu ülkelerde şehitliklerimiz (sayılarıyla) bulunuyor: Almanya (1), Arnavutluk (1), Avusturya (1), Azerbaycan (9), Bosna Hersek (1), Bulgaristan (3), Çek Cumhuriyeti (3), Estonya (1), G.Kore (1), Hindistan (2), Irak (2), İngiltere (3), İran (1), İsrail (6), İtalya (1), Japonya (1), KKTC (8), Kosova (2), Letonya (1), Libya (1), Macaristan (2), Malta (2), Mısır (2), Myanmar (2), Polonya (1), Romanya (3), Rusya (1), Sırbistan (1), Suriye (3), S. Arabistan (1), Ukrayna (7), Ürdün (1), Yunanistan (4). Bu bilgileri savunma bakanlığının sitesinden aldım. Her bir şehitlik ile ilgili daha detaylı bilgilere ve fotoğraflara ulaşmak mümkün. Linki ise şu:

http://www.msb.gov.tr/Birimler/personel/arsivmd/html/Sehitlikler/sehitlikler.html

Bu şehitliklerin kimisinde yüzlerce kimisinde ise binlerce insanımız yatıyor. Mesela, Mısır Kahire'deki şehitlikte 2.500 den fazla asker yatıyor. Ama ne yazık ki, Kahire'ye gezi düzenleyen tur operatörlerimizin akıllarına hiç gelmiyor burası. Bu tür konular aklıma geldiği zaman Çanakkale'ye gelen Avustralyalılar aklıma geliyor. Biz ise kendi topraklarımız olan Çanakkale'de yatan askerlerimize bile birkaç sene öncesine kadar saygıyı çok gördük. Aklınıza şu soru gelebilir, askerlerimiz Kore'de ne yapıyordu? Unutmayın ki, askerlerin savaşmasına siyaset karar verir. Haklı ya da haksız, bence önemli olan, silah altına alınan yüzlerce gencimizin, neresi olursa olsun, beraberce can vermeleri sonucunda bizlerin üzülmüş olmamızdır. Kaldı ki, her ne kadar bugün farklı coğrafyalardan bahsediyor olsak da, bu topraklar eskiden ülke topraklarıydı.

Hayatımızı ağıtlarla geçirmekten, düşmanlıkları hatırlamaktan veya kin beslemekten bahsetmiyorum. Ama en azından, biz bir aile isek, ailemizin üyelerini bazen hatırlamalı ve onların anılarına saygı duymalıyız.